سیستم اعلام حریق دستگاهی مستقل یا شبکه‌ای کامل از دستگاه‌ها است که در یک ساختمان یا منطقه نصب شده و با اعلانی که قابل‌شنیدن یا مشاهده باشد، وقوع آتش‌سوزی در آن ساختمان یا منطقه را هشدار می‌دهد.
سیستم اطفا حریق می‌تواند خودکار، نیمه‌خودکار یا دستی باشد. نصب سیستم‌های اعلام حریق در ساختمان‌ها، تأسیسات صنعتی، بازارها و فروشگاه‌ها، دفاتر، فضاهای مسکونی، اماکن عمومی و برخی از وسایل نقلیه اجباری است.
سیستم اعلام حریق چگونه کار می‌کند؟
برای فعال کردن این سیستم ، اصولاً از ابزارهایی که به‌صورت دستی کار می‌کنند (دستگیره‌های کشیدنی (شستی اعلام حریق)) یا دستگاه‌هایی که به‌طور خودکار فعال می‌شوند (آشکارسازهای دود و حرارت، کلیدهای جریان آب و غیره) استفاده می‌شود.
هنگامی‌که سیستم اطفا حریق وقوع یک آتش‌سوزی را تشخیص می‌دهد، ساکنان ساختمان را (با ایجاد سر و صدای زیاد و چراغ‌های چشمک‌زن ) آگاه نموده و با آتش‌نشانی (از طریق ارتباط خودکار) تماس می‌گیرد.
پس از آن ساکنان بایستی در برابر آتش از خود دفاع کنند و آتش‌نشانان وظیفه دارند که آتش را مهار و خاموش نمایند.
انواع سیستم‌های اعلام حریق
سیستم‌های اعلام حریق را می‌توان به چهار نوع اصلی تقسیم نمود:
- متعارف
- آدرس پذیر
- هوشمند
- بی‌سیم
1- سیستم‌های اطفا حریق متعارف
در یک سیستم اعلام حریق متعارف، از کابل‌کشی فیزیکی برای اتصال چندین نقطه تماس و آشکارساز استفاده می‌شود. هرکدام از این نقاط تماس و آشکارسازها نیز جهت ارسال سیگنال به واحد کنترل اصلی در مواقع آتش‌سوزی، از طریق سیم‌کشی به آن متصل می‌گردند.
نقاط تماس و آشکارسازها در «مناطق» قرار می‌گیرند تا مکان‌یابی علت اعلام هشدار تسهیل گردد. این موضوع هم برای آتش‌نشانی و هم برای مدیریت ساختمان اهمیت دارد.
2- سیستم‌های اعلام حریق آدرس پذیر
شیوه تشخیص آتش‌سوزی در یک سیستم آدرس پذیر مشابه یک سیستم متعارف است با این تفاوت که به هر آشکارساز یک آدرس مشخص اختصاص داده می‌شود (معمولاً از طریق یک کلید دیپ)؛ از این‌رو تابلوی فرمان می‌تواند دقیقاً مشخص کند که کدام آشکارساز یا نقطه تماس هشدار را آغاز کرده است.
3- سیستم‌های اعلام حریق هوشمند
در نوع بعدی سیستم اطفا حریق که یک سیستم اعلام حریق هوشمند است، هر آشکارساز دارای کامپیوتری است که محیط اطراف را ارزیابی می‌کند. این کامپیوتر به‌طور مؤثری به سیستم متصل گردیده و با آن یکپارچه می‌گردد و درصورتی‌که آتش‌سوزی یا خطایی رخ دهد و یا اینکه سر آشکارساز نیاز به تمیز کردن داشته باشد با تابلوی فرمان ارتباط برقرار می‌نماید.
سیستم‌های هوشمند اصولاً بسیار پیچیده‌تر بوده و امکانات یکپارچه بسیار بیشتری نسبت به سیستم‌های متعارف یا آدرس پذیر ارائه می‌نمایند. هدف اصلی این سیستم‌ها جلوگیری از بروز هشدارهای کاذب است. این سیستم ها در کنار سیستم های نظارت تصویری ، سیستم های کنترل تردد ، دزدگیر ها و .. راه حلی برای هوشمند سازی ساختمان ها به کار می روند.
4- سیستم‌های اعلام حریق بی‌سیم
آخرین نوع از سیستم‌هایی که مورد بررسی قرار می‌دهیم، سیستم اعلام حریق بی‌سیم است.
این نوع سیستم در تمامی موارد کاربرد سیستم‌های اعلام حریق، جایگزین مناسبی برای سیستم‌های اعلام حریق سیمی مرسوم است. این سیستم‌ها از ارتباطات رادیویی ایمن و بدون نیاز به مجوز به‌منظور اتصال حسگرها و دستگاه‌ها به کنترل‌کننده‌ها استفاده می‌نمایند.
سیستم اطفا حریق بی‌سیم تدبیر و راه‌کاری ساده است که مزایای منحصربه‌فرد بسیاری ارائه می‌کند. این سیستم کاملاً هوشمند تشخیص حریق، نیاز به کابل‌کشی ندارد.
انواع حسگرها (سنسور) اعلام حریق و دود عبارتند از:
حسگرهای اعلام حریق و دود، ابزارهایی هستند که می‌توانند حضور حریق و دود را شناسایی کنند و به سیستم اعلام حریق اطلاع دهند. این حسگرها در بسیاری از محیط‌ها، از جمله خانه‌ها، ساختمان‌ها، دفاتر، فروشگاه‌ها، کارخانه‌ها و غیره نصب می‌شوند تا در صورت رخداد حریق، افراد را هشدار دهند و اقدامات ایمنی لازم را انجام دهند.
سنسور اعلام حریق دودی:
این حسگرها با استفاده از تکنولوژی‌های مختلف، از جمله‌های دودی، گازهای سمی و یا محصولات احتراقی دیگر، مانند کربن مونوکسید و دی اکسید کربن، استفاده می‌کنند. این حسگرها می‌توانند در محیط‌های داخلی و خارجی، از جمله اتاق‌های خواب، اتاق‌های کنترل، سردخانه‌ها و پارکینگ‌ها نصب شوند.
حسگرهای حرارتی:
این حسگرها با تشخیص تغییرات دما، از جمله افزایش حرارت، از وقوع حریق و اعلام آن به سیستم اعلام حریق می‌توانند مسئولیت بگیرند. این سنسور می‌توانند در محیط‌هاییکه ممکن است تولید دود کمتری داشته باشند، مانند کارخانه‌ها، انبارها، اتاق‌های فنی و غیره نصب شوند.
حسگرهای حرارتی در دماهای مختلف فعال می‌شوند. دمای فعال‌شدن این حسگرها بسته به نوع آن‌ها و سیستم اعلام حریقی که در آن‌ها استفاده می‌شود، متفاوت است.
در حسگرهای حرارتی، معمولاً دو نوع حسگر وجود دارد: حسگرهای حرارتی مبتنی بر دمای ثابت و حسگرهای حرارتی مبتنی بر دمای متغیر.
در سنسور حرارتی مبتنی بر دمای ثابت، دمای فعال‌شدن حسگر به صورت ثابت تعیین شده است و معمولاً در دمای بالای 55 درجه سانتیگراد فعال می‌شوند. این حسگرها بیشتر در محیط‌هایی که دود کمتری وجود دارد، مانند دفاتر، خانه‌ها و غیره نصب شوند.
در نهایت، انتخاب حسگر مناسب اعلام حریق وابسته به نوع محیط و نیاز‌های مشتری است. برای مثال، اگر محیطی دود غلیظ داشته باشد، حسگرهایحرارتی مبتنی بر دمای متغیر معمولاً در محیط‌هایی که دود غلیظ و یا گازهای سمی وجود دارند، مانند کارخانه‌های شیمیایی، آزمایشگاه‌ها و غیره نصب می‌شوند. در این حسگرها، دمای فعال‌شدن به صورت قابل تنظیم است و معمولاً در بازه‌های دمایی مختلف تعیین می‌شود، مانند 60 تا 90 درجه سانتیگراد.
سنسور یونیزاسیون اعلام:
این حسگرها با استفاده از پرتوهای یونیزه، می‌توانند حضور دود و مواد سمی را شناسایی کنند. این حسگرها می‌توانند در محیط‌هایی که دود غلیظ و یا گازهای سمی وجود دارند، مانند کارخانه‌های شیمیایی، آزمایشگاه‌ها و غیره نصب شوند.
حسگر اپتیکی اعلام حریق
این حسگرها با استفاده از لیزرها و یا LEDها، تغییرات نوررا شناسایی می‌کنند و در صورت تغییرات ناشی از حریق و دود، به سیستم اعلام حریق اطلاع می‌دهند. این حسگرها می‌توانند در محیط‌هایی که دود غلیظ نیست، مانند دفاتر، خانه‌ها و غیره نصب شوند.
حسگرهای جریان هوا اعلام آتش سوزی:
این حسگرها با استفاده از جریان هوا، می‌توانند حضور دود و مواد سمی را شناسایی کنند. این حسگرها می‌توانند در محیط‌هایی که جریان هوا وجود دارد، مانند سیستم‌های تهویه مطبوع، کارخانه‌ها و غیره نصب شوند.
انتخاب حسگر مناسباب‌بازی وابسته به نوع محیط و نیاز‌های مشتری است. برای مثال، اگر محیطی دود غلیظ داشته باشد، حسگرهای دودی و یا یونیزاسیونی می‌توانند انتخاب مناسبی باشند، در حالی که در محیط‌هایی که دود کمتری وجود دارد، حسگرهای حرارتی و یا اپتیکی می‌توانند انتخاب بهتری باشند. همچنین، انتخاب حسگرهایی با قابلیت هشدار صوتی و تصویری می‌تواند در درک سریعتر واقعیت حریق و انجام اقدامات ایمنی مناسب کمک کند.
در نهایت، انتخاب حسگر مناسباب‌بازی وابسته به نوع محیط و نیاز‌های مشتری است. برای مثال، اگر محیطی دود غلیظ داشته باشد، حسگرهایحرارتی مبتنی بر دمای متغیر معمولاً در محیط‌هایی که دود غلیظ و یا گازهای سمی وجود دارند، مانند کارخانه‌های شیمیایی، آزمایشگاه‌ها و غیره نصب می‌شوند. در این حسگرها، دمای فعال‌شدن به صورت قابل تنظیم است و معمولاً در بازه‌های دمایی مختلف تعیین می‌شود، مانند 60 تا 90 درجه سانتیگراد.